VINAGRI News - Xuất khẩu sầu riêng Việt Nam đang phục hồi mạnh, mở rộng sang nhiều thị trường khó tính sau “bài học Cadimi”. Tuy nhiên, các chuyên gia cảnh báo, nếu chỉ siết quy định mà không hướng dẫn nông dân thay đổi quy trình canh tác, rủi ro tái diễn vẫn rất lớn.
Người nông dân cần phải nắm rõ các thông tin để có thể sản xuất bền vững theo đúng các quy định.
Tập trung xử lý từ gốc
Theo Cục Hải quan, trong 10 tháng năm 2025, xuất khẩu sầu riêng đông lạnh tăng gần 70% về lượng và 130% về giá trị so với cùng kỳ năm trước, mang về hơn 2 tỷ USD. Không chỉ vào thị trường Trung Quốc, sầu riêng Việt Nam đã có mặt ở Mỹ, Canada, Nhật Bản, Papua New Guinea và nhiều thị trường tiềm năng khác, góp phần đưa kim ngạch rau quả đạt khoảng 3,2 tỷ USD ngay từ cuối tháng 10, gần chạm mức xuất khẩu cả năm 2024. Những con số này cho thấy, sức hấp dẫn và tiềm năng lớn của ngành sầu riêng trong cơ cấu nông sản xuất khẩu của Việt Nam.
Song kết quả trên đến sau một giai đoạn đầy biến động. Đầu năm 2025, nhiều lô hàng sầu riêng bị phía Trung Quốc trả về vì vượt ngưỡng Cadimi và tồn dư chất vàng O. Việc bị cảnh báo liên tục khiến doanh nghiệp phải tạm ngừng xuất khẩu để rà soát lại quy trình, gây thiệt hại lớn về kinh tế, khiến giá thu mua trong nước giảm sâu, nông dân chịu ảnh hưởng nặng nề.
Ông Đặng Phúc Nguyên, Tổng Thư ký Hiệp hội Rau quả Việt Nam cho biết, bài học Cadimi cho thấy, chỉ cần một sai sót nhỏ trong khâu kiểm soát dư lượng là cả chuỗi cung ứng bị ảnh hưởng. Sản lượng và chất lượng không đủ, thương hiệu có thể mất rất nhanh. Sầu riêng là ngành hàng tỷ đô, nhưng để giữ được vị thế, phải làm chuẩn từ đất, phân bón, nước tưới đến khâu thu hoạch và đóng gói.
Theo ông Nguyên, câu chuyện Cadimi không chỉ là chuyện kiểm định mẫu mà là câu chuyện tổ chức lại vùng trồng và xây dựng nền sản xuất an toàn. Nếu chỉ lo đối phó khi bị trả hàng thì Việt Nam sẽ mãi chạy sau thị trường, dễ lặp lại sai lầm. Vì vậy, ông Nguyên nhấn mạnh yếu tố then chốt là kiểm soát từ gốc, trong đó việc có được bản đồ Cadimi toàn quốc cho vùng trồng sầu riêng là công cụ giúp doanh nghiệp và nông dân biết rõ tình trạng đất, từ đó chủ động canh tác và xử lý kỹ thuật.
Tương tự, TS. Lê Phong Hải, Giám đốc Trung tâm Chuyển giao công nghệ Biotech Solution, Phó Chủ tịch Câu lạc bộ Doanh nông Việt Nam, giải thích thêm: “Cadimi không phải vấn đề mới, nhưng giờ đây nó đã trở thành yêu cầu bắt buộc trong thương mại nông sản quốc tế. Nếu không xử lý triệt để từ gốc, rất khó giữ được nhịp tăng trưởng xuất khẩu hiện nay".
Ông Lê Phong Hải cho rằng, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã có hướng đi đúng khi xây dựng bản đồ Cadimi nhằm đánh giá mức độ nhiễm kim loại nặng theo từng vùng trồng. Dữ liệu này đóng vai trò như “bản đồ rủi ro xuất khẩu”, giúp doanh nghiệp tìm nguồn nguyên liệu sạch và giảm phụ thuộc vào kiểm định bị động từ nước nhập khẩu.
Sau khi có bản đồ, việc cải tạo đất cần được thực hiện theo từng mức độ ô nhiễm, TS. Lê Phong Hải cũng lưu ý, việc cải tạo phải dựa trên đặc tính của từng vùng đất, bởi Cadimi tồn tại trong nhiều dạng khác nhau và chỉ dạng ion hòa tan mới xâm nhập vào cây trồng. Điều đó có nghĩa mục tiêu không phải là loại bỏ hoàn toàn Cadimi trong đất mà là giảm khả năng hấp thụ Cadimi vào rễ, thông qua điều chỉnh pH, tăng cường phân hữu cơ, sử dụng chế phẩm sinh học cố định kim loại và thay đổi cơ cấu cây trồng phù hợp. Làm được điều này, trái sầu riêng Việt không chỉ đạt chuẩn mà còn tạo được lợi thế cạnh tranh dựa trên uy tín.
Không thể để nông dân tự xoay sở
Cùng với việc kiểm soát Cadimi trong đất, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã đề xuất danh mục 31 hoạt chất thuốc bảo vệ thực vật cấm sử dụng, trong đó có Cadimi và nhóm 2,4,5T. Quy định này nhằm bảo vệ sức khỏe người dân và hướng nền nông nghiệp theo hướng sinh học bền vững. Tuy nhiên, đối với những vùng trồng sầu riêng, vốn dựa vào một số hoạt chất để xử lý ra hoa và phục hồi đất, việc cấm ngay lập tức đặt nông dân vào tình thế khó khăn, không biết thay thế bằng gì xử lý ra hoa thế nào, bảo đảm năng suất ra sao.
TS. Hải cho rằng, nếu chỉ cấm mà không hướng dẫn thì nông dân rất khó chuyển đổi. Nông dân không ai muốn làm sai và họ cũng mong muốn được hướng dẫn cách làm mới an toàn và hiệu quả để xuất khẩu bền vững. Ngoài ra, các đơn vị quản lý cũng cần phải xây dựng các mô hình mẫu về vùng trồng sầu riêng an toàn, có chuyên gia và kỹ sư nông nghiệp bám vùng để “cầm tay chỉ việc” từ quy trình chăm đất, tưới nước, xử lý dinh dưỡng đến thu hoạch và bảo quản. Khi nông dân thấy hiệu quả rõ ràng, họ sẽ tự nguyện làm theo, thay vì bị ép buộc theo các tiêu chuẩn khác nhau.
Ông Đặng Phúc Nguyên cũng đồng tình: “Muốn giữ thương hiệu sầu riêng Việt, phải đầu tư vào người trồng. Không thể chỉ nói "cấm", mà phải hướng dẫn họ cách làm mới. Phải có lớp tập huấn, đội ngũ kỹ sư về tới tận vườn và quan trọng là có mô hình mẫu để nông dân tin và làm theo".
Các sản phẩm bày bán trong các hệ thống siêu thị được kiểm tra gắt gao về nguồn gốc xuất xứ.
Theo Hiệp hội Rau quả Việt Nam, nếu kiểm soát tốt Cadimi và chuyển đổi quy trình canh tác, xuất khẩu sầu riêng năm 2025 có thể đạt 3,4 - 3,5 tỷ USD. Nhưng nếu chủ quan, chỉ một mùa vụ sai sót cũng có thể khiến thị trường quay lưng. Cadimi giờ đây không chỉ là chỉ tiêu kỹ thuật, mà là thước đo uy tín quốc gia trong thương mại nông sản.
TS. Nguyễn Văn Thịnh, chuyên gia kinh tế nông nghiệp Việt Nam cho rằng, việc chuyển đổi sang quy trình sản xuất sạch không chỉ là yêu cầu kỹ thuật mà còn là “tấm hộ chiếu thị trường” của sầu riêng Việt Nam. Trong bối cảnh cạnh tranh ngày càng gay gắt, các quốc gia xuất khẩu lớn như Thái Lan hay Malaysia đã đi trước nhiều năm trong chuẩn hóa vùng trồng và truy xuất nguồn gốc, nên nếu Việt Nam không nâng chuẩn, rất dễ bị thay thế.
Theo đó, giải pháp quan trọng nhất hiện nay là xây dựng chuỗi liên kết chặt chẽ giữa doanh nghiệp - hợp tác xã - nông dân, trong đó doanh nghiệp cung cấp kỹ thuật và bao tiêu sản phẩm, còn nông dân tuân thủ quy trình chuẩn. Khi lợi ích được chia sẻ minh bạch, nông dân sẽ chủ động duy trì canh tác bền vững thay vì chỉ làm theo phong trào.
Hiện nay, việc bảo vệ thương hiệu sầu riêng Việt không phải là câu chuyện “siết chặt để giữ” mà là tái tạo nền sản xuất theo hướng bền vững, an toàn và dựa trên khoa học. Chỉ khi nông dân được hướng dẫn bài bản, được chuyển giao kỹ thuật đúng cách và có niềm tin từ mô hình thực tế, sầu riêng Việt mới có thể giữ vững đà tăng trưởng và củng cố vị thế trên thị trường quốc tế.
Bài, ảnh: Hoàng Tuyết/Báo Tin tức và Dân tộc
Link bài viết gốc: https://baotintuc.vn/thi-truong-tien-te/bao-ve-thuong-hieu-sau-rieng-viet-khong-the-chi-cam-ma-phai-day-cach-lam-moi-20251105143518903.htm
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét