Vaccine đã có nhưng chưa trở thành lá chắn bền vững, khiến Đồng Nai và ngành chăn nuôi cả nước dễ tổn thương trước dịch bệnh.
Vaccine dịch tả heo Châu Phi vẫn chưa bắt buộc
Từ năm 2019 đến nay, dịch tả heo Châu Phi đã khiến Việt Nam phải tiêu hủy trên 6 triệu con heo, gây thiệt hại ước tính hơn 30.000 tỷ đồng. Riêng tại Đồng Nai, thủ phủ chăn nuôi, hàng trăm nghìn con heo bị tiêu hủy trong 5 năm qua, nhiều hộ trắng tay, nợ nần chồng chất. Năm 2025, chỉ trong 7 tháng, tỉnh đã ghi nhận 24 ổ dịch với 4.115 con buộc tiêu hủy, cao gấp 7 lần cùng kỳ 2024, cho thấy mầm bệnh vẫn chưa hề được kiểm soát.
Dù đã có vaccine dịch tả heo Châu Phi nhưng các trang trại quy mô lớn và nông hộ vẫn còn khá thờ ơ, chưa chủ động tiêm cho đàn heo. Ảnh: Lê Bình.
Trong bối cảnh đó, việc Việt Nam chính thức cấp phép 3 loại vaccine dịch tả heo Châu Phi là một bước ngoặt to lớn. Ba loại vaccine này đã được thử nghiệm tại nhiều tỉnh, tỷ lệ heo được tiêm phòng đạt mức bảo hộ trên 80%, đàn heo vẫn khỏe mạnh sau hơn một năm. Một số lô heo thương phẩm đã xuất chuồng an toàn, cho thấy vaccine hoàn toàn khả thi về mặt khoa học.
Tuy nhiên, đến nay vaccine này vẫn chưa nằm trong danh mục tiêm phòng bắt buộc, mới chỉ dừng ở mức “khuyến khích áp dụng”. Điều này khiến nhiều địa phương, trong đó có Đồng Nai, lúng túng. Nếu để nông hộ tự nguyện, số lượng heo được tiêm phòng còn quá thấp, khó tạo miễn dịch cộng đồng.
Người chăn nuôi thì ngần ngại chi phí: mỗi liều vaccine có giá khoảng 60.000 đồng, với đàn hàng trăm con, số tiền bỏ ra không nhỏ. Một số hộ cũng băn khoăn về hiệu quả khi thiếu hướng dẫn kỹ thuật cụ thể. Trong khi đó, chính quyền địa phương lo ngại nếu không có chính sách hỗ trợ và ràng buộc, nguy cơ dịch bệnh tái bùng phát vẫn thường trực.
Ông Nguyễn Văn Long, Vụ trưởng Vụ Khoa học Công nghệ (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) đặt câu hỏi thắc mắc: Vaccine dịch tả heo Châu Phi của Việt Nam với sự tham gia của nhiều chuyên gia hàng đầu thế giới, được đánh giá cao và đã xuất khẩu đi nhiều nước. Trong khi, các địa phương và doanh nghiệp chăn nuôi lại không mặn mà.
“Không thể vẫn mang tư duy là ‘mất bò mới lo làm chuồng’ được. Thực tế đã chứng minh, bỏ tiền ra mua vaccine phòng bệnh cho đàn vật nuôi sẽ đỡ tốn kém rất nhiều so với việc chống dịch, tiêu hủy, thời gian treo chuồng và tái đàn. Việc mua vaccine và hóa chất khử khuẩn cũng cần các địa phương chủ động từ đầu năm chứ không nên ‘nước tới chân mới nhảy’. Lúc đó mới đi đấu thầu thì vỡ trận mất rồi”, ông Nguyễn Văn Long phân tích.
Khác với heo, các loại vaccine phòng bệnh cho gà như cúm gia cầm A/H5N1, Newcastle, Gumboro… đã phổ biến từ nhiều năm nay. Nhờ vậy, các doanh nghiệp chăn nuôi quy mô lớn thường duy trì được tỷ lệ tiêm phòng cao, hạn chế rủi ro dịch bệnh trong chuỗi sản xuất. Tuy nhiên, ở khu vực chăn nuôi nhỏ lẻ vẫn chiếm tỷ trọng lớn thì việc tiêm phòng lại không đồng đều.
Nhiều trang trại heo tiêm vaccine dịch tả heo Châu Phi đã cho tỉ lệ bảo vệ trước dịch bệnh đạt trên 90%. Ảnh: LB.
Tại Đồng Nai, có nơi tỷ lệ tiêm vaccine cúm gia cầm chỉ đạt khoảng 50 - 60%. Nhiều hộ nuôi chọn cách “chờ có dịch mới xử lý”, nhằm tiết kiệm chi phí vài nghìn đồng mỗi liều vaccine. Trong khi đó, hệ thống thú y cơ sở thiếu nhân lực khiến việc kiểm tra, giám sát càng khó khăn. Hệ quả là các ổ dịch nhỏ vẫn âm ỉ, dễ bùng phát thành ổ dịch lớn nếu gặp điều kiện thuận lợi.
Bài học từ các đợt dịch trước cho thấy, chỉ cần một ổ dịch cúm A/H5N1 bùng phát ở hộ nuôi nhỏ, nguy cơ lây lan sang các trại công nghiệp là rất cao. Thống kê, có những năm Đồng Nai buộc phải tiêu hủy tới 1,2 triệu con gà, gây tổn thất nặng nề cho toàn ngành. Điều này phản ánh rõ ràng: chỉ có tiêm phòng đồng loạt, toàn diện mới thực sự tạo “lá chắn” an toàn.
Bài học quốc tế và định hướng chính sách
Kinh nghiệm từ các quốc gia có ngành chăn nuôi phát triển cho thấy, vaccine không chỉ là giải pháp kỹ thuật mà còn là công cụ quản lý dịch bệnh mang tính pháp lý.
Ở Trung Quốc, sau khi một số dịch bệnh truyền nhiễm bùng phát giai đoạn 2018-2020, nước này buộc các trại heo quy mô lớn phải triển khai tiêm vaccine diện rộng, đồng thời đưa vào quy định: hộ nào không tiêm sẽ bị xử phạt hành chính, thậm chí đình chỉ hoạt động chăn nuôi. Nước này cũng hỗ trợ một phần chi phí vaccine và xây dựng mạng lưới thú y cơ sở chuyên trách giám sát quá trình tiêm. Nhờ đó, sau vài năm, đàn heo Trung Quốc mới dần khôi phục.
Ở Philippines, dịch tả heo Châu Phi từng khiến sản lượng heo giảm tới 30%, kéo giá thịt tăng kỷ lục. Bài học rút ra là tiêm vaccine phải đi đôi với kiểm soát vận chuyển. Nước này triển khai tiêm phòng bắt buộc ở các vùng nguy cơ, kết hợp với thiết lập vành đai kiểm dịch, đồng thời quy định chỉ những đàn đã tiêm phòng mới được đưa đi tiêu thụ hoặc giết mổ.
Đối với gia cầm, các nước Đông Nam Á như Indonesia, Thái Lan áp dụng chính sách tiêm vaccine cúm A/H5N1 bắt buộc cho toàn bộ đàn gà trước mùa dịch cao điểm. Thậm chí, một số tỉnh còn yêu cầu người nuôi phải báo cáo kết quả tiêm định kỳ cho cơ quan thú y địa phương, coi đây là điều kiện để được phép tái đàn. Nhờ đó, dù dịch cúm gia cầm vẫn xuất hiện rải rác, nhưng không gây thiệt hại quy mô lớn như trước.
Đồng Nai cần có chính sách hỗ trợ dài hạn và quyết liệt hơn để nâng tỉ lệ tiêm vaccine trong bối cảnh dịch bệnh luôn thường trực. Ảnh: Lê Bình.
Ở châu Âu, cơ chế quản lý dịch bệnh gắn chặt với bảo hiểm nông nghiệp. Tại Pháp và Hà Lan, nếu hộ chăn nuôi không tiêm vaccine phòng cúm gia cầm hoặc dịch tả heo, họ sẽ không được nhận bất kỳ khoản bồi thường nào từ nhà nước hay doanh nghiệp bảo hiểm khi có dịch xảy ra. Chính sách này tạo động lực mạnh mẽ để nông dân chủ động phòng bệnh, đồng thời bảo đảm sự công bằng: những hộ làm đúng quy trình không phải gánh rủi ro thay cho hộ chủ quan.
Như vậy, rõ ràng Việt Nam nói chung và Đồng Nai nói riêng cần một khung chính sách quyết liệt hơn. Vaccine dịch tả heo Châu Phi đã có, hiệu quả đã được chứng minh, nhưng nếu không sớm đưa vào diện tiêm bắt buộc, nguy cơ dịch quay lại vẫn hiện hữu. Đồng thời, đối với đàn gà, cần tăng tỷ lệ bao phủ vaccine cúm gia cầm từ mức 60-70% hiện nay lên gần 100%, nhất là trong khu vực chăn nuôi nhỏ lẻ vốn là “mắt xích yếu” trong hệ thống phòng dịch.
Trong dài hạn, tỉnh Đồng Nai cần thiết kế gói hỗ trợ kép: trợ giá vaccine cho hộ nhỏ, đồng thời quy định rõ ràng chỉ những đàn đã tiêm phòng đầy đủ mới được hưởng hỗ trợ tái đàn hoặc bồi thường khi có dịch. Song song đó, phải đẩy mạnh tập huấn kỹ thuật, giúp hộ chăn nuôi hiểu và tin vào hiệu quả của vaccine.
Với vị thế thủ phủ chăn nuôi, Đồng Nai nếu đi tiên phong trong chính sách vaccine bắt buộc, sẽ không chỉ bảo vệ đàn heo, đàn gà của mình, mà còn góp phần định hình “lá chắn dịch bệnh” cho cả vùng kinh tế trọng điểm phía Nam.
Bài viết liên quan:
Thủ phủ chăn nuôi đứng vững trước dịch bệnh: [Bài 1] Vật nuôi chủ lực trong vòng vây kép
Thủ phủ chăn nuôi đứng vững trước dịch bệnh: [Bài 2] Củng cố hệ thống thú y cơ sở
Lê Bình - Minh Sáng/Báo Nông nghiệp & Môi trường
Link bài viết gốc: https://nongnghiepmoitruong.vn/thu-phu-chan-nuoi-dung-vung-truoc-dich-benh-bai-3-vaccine-da-co-nhung-van-de-ton-thuong-d769653.html
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét