Cá ngừ Việt Nam chưa hết khó tại Mỹ

Nhiều loại hải sản của Việt Nam, trong đó cá ngừ chiếm vị trí quan trọng nhất, đang đứng trước nguy cơ bị cấm nhập khẩu vào Mỹ. Làm sao để các doanh nghiệp thủy sản Việt Nam vượt qua được khó khăn này vẫn còn là câu hỏi lớn chưa có lời giải.

Nếu bị cấm nhập khẩu vào Mỹ, ngành thủy sản thiệt hại bao nhiêu ?

Như Thanh Niên đã đưa tin, Cục Quản lý đại dương và khí quyển quốc gia Mỹ (NOAA) đã công bố kết quả từ chối công nhận tương đương một số nghề cá theo Đạo luật bảo vệ động vật biển có vú (MMPA), dẫn tới khả năng một số mặt hàng thủy sản Việt Nam có thể sẽ bị cấm nhập khẩu vào Mỹ kể từ ngày 1.1.2026. Thời gian qua, Việt Nam đã nỗ lực bổ sung tài liệu, cập nhật các quy định, và các hoạt động vận động ngoại giao... Tuy nhiên thông báo mới đây của NOAA từ chối tương đương đối với 12 nghề khai thác của Việt Nam đang tạo ra cú sốc tới hoạt động xuất khẩu của doanh nghiệp và sinh kế của ngư dân.

Nghề đánh bắt cá ngừ tại Việt Nam sẽ bị ảnh hưởng lớn nếu thị trường Mỹ cấm nhập khẩu. Ảnh: Thế Quang

Ngày 10.9, Hiệp hội Chế biến và xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP) đã có công văn khẩn gửi Bộ NN-MT để báo cáo về diễn biến này. Theo VASEP, tác động của việc cấm nhập khẩu hải sản từ 12 nghề cá ở Việt Nam là ngay lập tức sẽ làm sụt giảm mạnh kim ngạch xuất khẩu, nguy cơ mất thị trường Mỹ vì phần lớn các loài hải sản xuất khẩu sang Mỹ đều nằm trong danh sách các nghề cá không được công nhận tương đương, đồng nghĩa bị cấm xuất khẩu sang Mỹ từ 1.1.2026. Kim ngạch xuất khẩu các loại hải sản sang Mỹ năm 2024 ước tính khoảng 500 triệu USD/năm. Trong số các loại hải sản không được công nhận tương đương, cá ngừ là hải sản xuất khẩu chủ lực và chiếm tỷ trọng lớn nhất. Kim ngạch xuất khẩu cá ngừ của Việt Nam sang Mỹ đạt 387 triệu USD. Các loài khác cũng có giá trị xuất khẩu đáng kể gồm: mực, cá thu, cá nục, cá mú, cá hồng...

Việc bị cấm xuất khẩu nói trên cũng gây ra tác động trực tiếp đến sinh kế và việc làm của hàng trăm nghìn ngư dân khai thác biển và công nhân trong các nhà máy, bên cạnh đó là tác động tiêu cực đến toàn chuỗi cung ứng thủy sản cũng như nguy cơ làm suy giảm uy tín thủy sản Việt Nam trên thị trường quốc tế.

Ông Nguyễn Hoài Nam, Tổng thư ký VASEP, cho biết: Bên cạnh nguồn nguyên liệu khai thác trực tiếp, nhiều thị trường cung cấp nguyên liệu hải sản cho Việt Nam như Philippines, Indonesia, Malaysia, Hàn Quốc, Đài Loan... cũng bị Mỹ từ chối tương đương, càng làm giảm nguồn nguyên liệu được phép xuất khẩu sang Mỹ.

Đơn cử mặt hàng chủ lực là cá ngừ, ước tính khoảng 70% kim ngạch xuất khẩu hằng năm là từ nguồn nguyên liệu nhập khẩu để chế biến. Riêng xuất khẩu cá ngừ sang Mỹ thì nguyên liệu nhập khẩu chiếm đến 75 - 80%. Trong khi đó, nhiều thị trường khác đang cạnh tranh với Việt Nam như Thái Lan và một số quốc đảo khác thì lại được Mỹ công nhận tương đương. Các cơ chế, thông tin liên quan đến việc áp dụng lệnh cấm nhập khẩu từ 1.1.2026 cũng chưa rõ ràng, gây tâm lý lúng túng và quan ngại lớn cho cộng đồng doanh nghiệp, ngư dân, ảnh hưởng đến kế hoạch sản xuất, kinh doanh cũng như tăng trưởng của ngành thủy sản trong nước.

Giải pháp khả dĩ nhất trong bối cảnh hiện nay là chuyển hướng xuất khẩu sang các thị trường khác. Tuy nhiên, việc tìm kiếm thị trường mới không dễ dàng và cũng không thể xoay chuyển trong một sớm một chiều. Thông thường các hợp đồng xuất khẩu sẽ được đàm phán và ký kết trước nửa năm, thậm chí cả năm. Do đó diễn biến từ thị trường Mỹ mới đây là hết sức bất ngờ và khiến các doanh nghiệp không thể trở tay kịp." Một lãnh đạo doanh nghiệp thủy sản tại miền Trung

Chuyển hướng thị trường

Trao đổi với PV Thanh Niên, một lãnh đạo doanh nghiệp thủy sản tại miền Trung cho biết giải pháp khả dĩ nhất trong bối cảnh hiện nay là chuyển hướng xuất khẩu sang các thị trường khác. Tuy nhiên, việc tìm kiếm thị trường mới không dễ dàng và cũng không thể xoay chuyển trong một sớm một chiều. Thông thường các hợp đồng xuất khẩu sẽ được đàm phán và ký kết trước nửa năm, thậm chí cả năm. Do đó diễn biến từ thị trường Mỹ mới đây là hết sức bất ngờ và khiến các doanh nghiệp không thể trở tay kịp.

Xuất khẩu hải sản sang Mỹ mỗi năm lên đến trên 500 triệu USD. Ảnh: Đào Ngọc Thạch

Trước tình hình cấp bách gây ra tác động nghiêm trọng, nguy cơ bị cấm xuất khẩu đã hiển hiện, lãnh đạo VASEP đã gửi công văn kiến nghị Thủ tướng Chính phủ giao Bộ Ngoại giao tìm kiếm và chủ trì thuê tư vấn Mỹ để hỗ trợ Việt Nam thực hiện các công việc cần thiết, nhằm giải quyết cả các vấn đề kỹ thuật và công tác vận động tại Mỹ; chủ trì thành lập tổ công tác liên ngành (với sự tham gia của Bộ Ngoại giao, Bộ Công thương và hiệp hội ngành hàng) để rà soát toàn diện hồ sơ nghề cá, xây dựng kế hoạch ứng phó tổng thể với phán quyết của NOAA; trao đổi với NOAA đề nghị làm rõ và hướng dẫn cụ thể nhiều vấn đề liên quan đến hồ sơ, chứng từ, cơ chế, thời hạn, danh mục sản phẩm mà ngành hàng và cộng đồng doanh nghiệp đang rất quan tâm và lúng túng; và đề nghị cơ chế chuyển tiếp hoặc giảm nhẹ tác động đối với các loài hải sản chủ lực của Việt Nam.

Về lâu dài, VASEP kiến nghị các cơ quan quản lý cần đẩy mạnh hợp tác quốc tế để tăng cường giám sát và bảo tồn thú biển; đầu tư nâng cấp hệ thống quan trắc, dữ liệu, thiết bị giảm thiểu đánh bắt ngẫu nhiên thú biển và nâng cao năng lực cho đội ngũ cán bộ giám sát, thực thi; tuyên truyền, đào tạo cho ngư dân về phòng chống đánh bắt ngẫu nhiên thú biển.

Ngày 11.9, VASEP cũng gửi công văn đến các doanh nghiệp xuất khẩu thủy sản để thông báo tình hình cấp bách, đồng thời kêu gọi sự chung tay vượt qua khó khăn, trong đó có giải pháp mở rộng bạn hàng tại Mỹ cũng như tìm kiếm các thị trường thay thế, đa dạng hóa nguồn cung ứng nguyên liệu phù hợp nhằm giảm thiểu tác động của việc gián đoạn xuất khẩu. Trong trường hợp xấu nhất là việc cấm xuất khẩu được Mỹ thực thi, doanh nghiệp cần xây dựng các phương án, kịch bản để điều chỉnh sản xuất, nguyên liệu và thị trường; sẵn sàng phối hợp, tham gia các hoạt động chung của hiệp hội đồng hành với kế hoạch hành động của các bộ, ngành cho mục đích tháo gỡ khó khăn liên quan và vượt qua rào cản (thuê chuyên gia tư vấn, đối thoại...).

Báo cáo cuối cùng của NOAA về đánh giá "tính tương đồng" theo MMPA đối với nghề cá của Việt Nam, có 12 nghề cá không được công nhận tương đương với quy định của Mỹ gồm:

- Nghề đánh bắt cá mú bằng lưới rê, lưới kéo đáy (mã 2932);

- Nghề đánh bắt cua ghẹ và giáp xác khác bằng lưới rê, lưới kéo, lưới bẫy/trạm (mã 2988);

- Nghề đánh bắt mực nang, cá đáy, cá bơn, cá mú, cá đối, cá hồng, cá thờn bơn bằng lưới rê, câu vàng, lưới kéo (mã 2990);

- Nghề đánh bắt cá nục heo bằng lưới rê, câu vàng (mã 2991);

- Nghề đánh bắt tôm hùm bằng lưới rê đáy (mã 2992);

- Nghề đánh bắt cá thu bằng lưới rê, lưới vây (mã 2994);

- Nghề đánh bắt cá thu bằng lưới rê, lưới vây (mã 3051);

- Nghề đánh bắt cá đối bằng lưới rê đáy (mã 3052);

- Nghề đánh bắt cá thu bằng lưới rê tầng giữa (mã 3054);

- Nghề đánh bắt cá nổi, cá ngừ bằng lưới rê (mã 3057);

- Nghề đánh bắt cá ngừ mắt to, ngừ vằn, ngừ vây vàng bằng lưới rê tầng giữa, lưới vây mặt nước (mã 13124);

- Nghề đánh bắt cá cờ, cá kiếm bằng lưới rê tầng giữa, câu tay (mã 13125).

Quang Thuần/ Báo Thanh Niên

Link bài viết gốc: https://thanhnien.vn/ca-ngu-viet-nam-chua-het-kho-tai-my-185250911231515505.htm