Có dự báo thị trường Trung Quốc có thể sẽ vượt Mỹ để trở thành thị trường nhập khẩu cá tra lớn nhất của Việt Nam trong năm 2017. Xét ở góc độ tiêu thụ sản phẩm, đây là tín hiệu tích cực, nhưng việc quá phụ thuộc vào một thị trường chưa hẳn đã tốt. Trong khi đó, những thông tin về khan hiếm nguồn nguyên liệu phục vụ xuất khẩu cần được phân tích, đánh giá kỹ hơn...
Trung Quốc có khả năng trở thành thị trường nhập khẩu cá tra lớn nhất của Việt Nam trong năm sau. Ảnh: Lê Hoàng Vũ
Trong cơ hội có nguy cơ
Báo cáo mới nhất được Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP) công bố hôm 28-11 cho biết tính đến cuối tháng 10-2016, xuất khẩu cá tra Việt Nam sang thị trường Trung Quốc - Hồng Kông đạt 235,5 triệu đô la Mỹ, tăng 76% so với cùng kỳ năm trước. Trong khi đó, trị giá xuất khẩu sang EU trong khoảng thời gian này là 217,7 triệu đô la Mỹ, giảm 11,5%.
So sánh với thị trường Mỹ, kim ngạch xuất khẩu sang Trung Quốc - Hồng Kông 10 tháng đầu năm vẫn thấp hơn 84 triệu đô la Mỹ (xuất khẩu sang Mỹ đạt 319,8 triệu đô la), nhưng theo báo cáo của VASEP, “khoảng cách giữa thị trường lớn nhất là Mỹ và Trung Quốc trong cơ cấu xuất khẩu cá tra Việt Nam đang ngày càng gần và rất có khả năng Trung Quốc trở thành thị trường nhập khẩu cá tra lớn nhất của Việt Nam trong năm sau”.
Trao đổi với TBKTSG, ông Võ Hùng Dũng, Phó chủ tịch kiêm Tổng thư ký Hiệp hội Cá tra Việt Nam (VN Pangasius), nhận định: “Có khả năng vào năm tới, Trung Quốc sẽ bằng Mỹ, thậm chí vượt Mỹ trong nhập khẩu cá tra Việt Nam. Hiện sức mua của họ rất mạnh mà điều kiện nhập hàng lại không quá khắt khe”.
Lý giải điều này, ông Dũng cho rằng đó là nhờ vào danh tiếng hàng bán sang Mỹ và EU của Việt Nam được kiểm soát tốt về an toàn thực phẩm nên người tiêu dùng Trung Quốc tin tưởng và mua ngày càng nhiều hơn, khi mà họ đã trở nên e sợ thực phẩm của chính nước mình.
Sự gia tăng xuất khẩu này cũng được xem là cơ hội đẩy mạnh tiêu thụ cá tra Việt Nam, phần nào bù đắp sự sụt giảm xuất khẩu sang thị trường EU (10 tháng đầu năm 2016 giảm 11,5%); sang Mexico, Brazil, Colombia, Ảrập Saudi (giảm từ 8,5-15,6%, tùy thị trường). Tuy nhiên, nguy cơ bất ổn cũng được đặt ra, vì “sự sụt giảm ở thị trường EU và các thị trường khác có thể kéo giảm lòng tin của người tiêu dùng Trung Quốc, kéo giảm giá bán”, theo ông Dũng.
Ngoài ra, cũng theo ông Dũng, một khi bị phụ thuộc quá lớn vào một thị trường thì mức độ rủi ro cũng tăng theo. Trước đây, khi xuất khẩu cá tra sang EU tăng mạnh, mỗi lần thị trường EU có biến động là tình hình xuất khẩu cũng “mệt mỏi” theo; hay gần đây có sự tăng trưởng ở thị trường Mỹ nhưng mỗi lần bị kiện chống bán phá giá là xuất khẩu lập tức gặp khó khăn. Hiện tại, xuất khẩu cá tra sang Trung Quốc chiếm khoảng 15% toàn ngành; Mỹ khoảng 23%; EU khoảng 17% và phần còn lại là các thị trường khác. Giả sử năm 2017, ba thị trường lớn này chiếm tỷ trọng 60% nhưng riêng Trung Quốc lên đến 30% thì có thể tình hình cũng sẽ quay trở lại “cục diện khó xử”, nhất là khi so với Mỹ hay EU, thị trường Trung Quốc kém minh bạch hơn.
Dễ nhận thấy hệ lụy của việc bị phụ thuộc vào một hay một số thị trường nào đó, như trong việc tiêu thụ lúa gạo. Khi ba thị trường truyền thống nhập gạo của Việt Nam là Philippines, Malaysia và Indonesia không đàm phán ký kết hợp đồng mới thì lập tức, xuất khẩu gạo sụt giảm nghiêm trọng, năm 2016 khó đạt 5,4 triệu tấn trong khi trước đây xuất khẩu 6,5 triệu tấn/năm là chuyện thường.
Nên dù xuất khẩu cá tra sang Trung Quốc tăng, nhưng nếu doanh nghiệp không chủ động đa dạng hóa thị trường mà chỉ trông chờ vào thị trường này thì đó sẽ là một mối nguy lớn.
Rủi ro thanh toán là có, nhưng có quá nghiêm trọng?
Ông Võ Hùng Dũng, Tổng thư ký Việt Nam Pangasius, thừa nhận trong thương mại với Trung Quốc từng xảy ra rủi ro thanh toán. Kể cả ở xuất khẩu chính ngạch, dù đã mở L/C (thư tín dụng), vẫn có rủi ro. Nhưng ông Dũng cũng lập luận rằng nếu như lúc nào cũng xảy ra rủi ro thì người ta đã không làm ăn hoài với Trung Quốc. Nghĩa là trên thực tế, trong chừng mực nào đó, vấn đề thanh toán cũng khá bền vững. “Ở Đồng Tháp có mấy cái chợ bán nông sản thường xuyên giao thương với thị trường Trung Quốc, chúng không những không bị teo tóp mà còn có một mức độ phát triển nào đó...”, ông Dũng nói.
Thiếu nguyên liệu chỉ là tin đồn?
Vào lúc nhu cầu xuất khẩu cá tra sang Trung Quốc - Hồng Kông gia tăng thì xuất hiện những nhận định cho rằng nguồn nguyên liệu bị thiếu hụt. Vấn đề này rất cần được phân tích kỹ và có cơ sở, nếu không sẽ dẫn đến tình trạng nông dân lại ồ ạt thả nuôi, rồi cuối cùng rơi vào bế tắc như đã từng xảy ra cách nay ít năm.
Trao đổi với TBKTSG, ông Trương Đình Hòe, Tổng thư ký VASEP, cho biết hiện có hơn 100 cơ sở sản xuất và xuất khẩu cá tra, nhưng 20 doanh nghiệp lớn đã chiếm tỷ trọng 70-80% toàn ngành và nguyên liệu do họ tự nuôi, “do đó, tôi cho rằng từ nay đến cuối năm tình hình không có biến động lớn”, ông Hòe khẳng định.
Theo ông Hòe, các doanh nghiệp lớn đã có sự chủ động về nguồn nguyên liệu, chỉ có các đơn vị sản xuất quy mô nhỏ đang nắm giữ khoảng 20% thị phần còn lại là bị phụ thuộc nguyên liệu bên ngoài, tức việc chế biến dựa vào nguồn nguyên liệu mua của nông dân chứ họ không tự tổ chức nuôi hoặc liên kết nuôi gia công. Do vậy, nếu có thiếu nguyên liệu trên thị trường hay giá nguyên liệu có biến động thì cũng chỉ là ở 20% đó thôi, không thể là đánh giá chung cho toàn ngành.
Mặt khác, dù xuất khẩu cá tra sang Trung Quốc - Hồng Kông tăng 76% trong 10 tháng đầu năm nay, nhưng do một số thị trường khác sụt giảm, VASEP dự báo xuất khẩu cả năm 2016 chỉ tăng hơn 6% và con số của năm 2017 cũng không cao hơn là bao. Với dự báo mức tăng trưởng như vậy, liệu có khả năng dẫn đến thiếu nguyên liệu nghiêm trọng hay không?
Ông Nguyễn Ngọc Hải, Chủ nhiệm Hợp tác xã Cá tra Thới An, quận Ô Môn, thành phố Cần Thơ, thừa nhận tin đồn về thiếu cá nguyên liệu không phải là câu chuyện mới. “Trước đây, doanh nghiệp cũng từng kêu khan hiếm nguyên liệu, rồi nông dân thả nuôi, cuối cùng phải bán đổ bán tháo”, ông nói.
Hy vọng với sự chủ động gần như hoàn toàn về nguồn nguyên liệu cũng như kế hoạch sản xuất - xuất khẩu của từng doanh nghiệp, những nhận định về khả năng thiếu hụt nguyên liệu chưa thật đáng tin cậy.
Trung Chánh (thesaigontimes.vn)
Không có nhận xét nào: