Lần đầu tiên kim ngạch xuất khẩu nhóm hàng rau quả của nước ta đã vượt qua kim ngạch xuất khẩu gạo đang “tụt dốc không phanh”. Tuy nhiên, bức tranh này không phải chỉ toàn màu sáng.
Rau quả xuất khẩu vẫn quá lệ thuộc thị trường Trung Quốc. Ảnh: Lê Hoàng Vũ
Giọt nước trong biển cả
Việc xác định rau quả là một “mũi nhọn” của nền nông nghiệp nước ta trong những năm tới và công cuộc tái cơ cấu ngành nông nghiệp trong những năm gần đây theo hướng này đã thu được những kết quả đáng mừng.
Với kim ngạch xuất khẩu 1,35 tỉ đô la Mỹ trong bảy tháng đầu năm nay, tăng kỷ lục 32,4%, rau quả đã trở thành mặt hàng nông sản xuất khẩu lớn thứ năm của nước ta hiện nay.
Bình quân trong giai đoạn 2013-2015, kim ngạch xuất khẩu rau quả tăng phi mã, 30,5%/năm, cao hầu như gấp đôi so với hai mặt hàng nông sản có nhịp độ tăng tiếp theo là điều nhân và hồ tiêu, trong khi năm mặt hàng khác tăng trưởng âm. Nếu tính chung, 10 mặt hàng nông sản xuất khẩu chủ yếu còn lại chỉ tăng bình quân 1,2%/năm.
Tất cả những điều nói trên có nghĩa là, rau quả chính là động lực chủ yếu giữ cho xuất khẩu hàng nông sản của nước ta không tụt dốc quá nhiều.
Cho dù vậy, cần thấy rằng kim ngạch xuất khẩu rau quả của nước ta vẫn còn vô cùng nhỏ trong thị trường rau quả thế giới. Các số liệu thống kê của Trung tâm Thương mại quốc tế (ITC) cho thấy, tổng kim ngạch xuất khẩu rau quả (gồm ba mã hàng 07, 08 và 20) của thế giới trong năm 2015 đạt quy mô khổng lồ 224,5 tỉ đô la Mỹ. Trong đó, cường quốc số 1 thế giới là Hoa Kỳ - chiếm 24,3 tỉ đô la, Trung Quốc đứng thứ hai với 21,6 tỉ đô la Mỹ, Tây Ban Nha đứng thứ ba với 18 tỉ đô la Mỹ. Trong khu vực Đông Nam Á, Thái Lan dẫn đầu với 5,3 tỉ đô la Mỹ.
Những nét tối trong mảng tranh sáng
Làm thế nào để phát triển bền vững thị trường Trung Quốc, tăng cường chiếm lĩnh các thị trường ngoài Trung Quốc và rau quả “Made in Vietnam” giành lại thị trường trong nước là những... vấn đề chủ yếu của rau quả nước ta.
Cho dù tăng trưởng rất mạnh như vậy từ năm 2013 đến nay nhưng bức tranh thị trường rau quả hiện nay của ta vẫn tồn tại những điều rất đáng quan tâm chủ yếu sau đây:
Thứ nhất, tuy rau quả của nước ta được xuất khẩu sang rất nhiều thị trường, nhưng vẫn quá lệ thuộc vào thị trường Trung Quốc.
Cụ thể, các số liệu thống kê của nước ta trong bảy tháng qua cho thấy, rau quả xuất khẩu vào thị trường Trung Quốc đã tăng tới 46,8%, đạt 941 triệu đô la Mỹ, chiếm 69,5% tổng kim ngạch. Kim ngạch xuất khẩu mặt hàng này sang tất cả thị trường còn lại chỉ đạt 412 triệu đô la Mỹ và chỉ tăng 8,1%. Trong đó, xuất khẩu sang 11 quốc gia thành viên Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP) ít, chỉ 157 triệu đô la Mỹ, nhưng có mức tăng khá nhất (21,6%). Xuất khẩu sang chín quốc gia trong khối ASEAN còn ít hơn, với 80 triệu đô la Mỹ, chỉ tăng 14,3%. Xuất khẩu sang các thị trường còn lại (chủ yếu là thị trường EU) tuy đạt quy mô lớn hơn, với 175 triệu đô la Mỹ nhưng lại giảm 3,8%.
Nếu xét cả giai đoạn ba năm tái cơ cấu nông nghiệp vừa qua - giai đoạn xuất khẩu rau quả có những bước tiến vượt bậc như nói trên thì bức tranh cấu trúc thị trường còn mất cân đối hơn. Đó là, trong khi xuất khẩu sang thị trường Trung Quốc từ 218 triệu đô la Mỹ tăng lên 1,084 tỉ đô la Mỹ, đạt nhịp độ tăng trưởng bình quân tới 70,7%/năm thì xuất khẩu sang tất cả các thị trường còn lại chỉ tăng từ 609 triệu đô la Mỹ, lên 756 triệu đô la Mỹ, chỉ tăng bình quân 7,5%/năm. Trong đó, nhịp độ tăng trưởng xuất khẩu sang TPP cao nhất, nhưng cũng chỉ đạt 9,8%/năm, còn xuất khẩu sang ASEAN thấp nhất, chỉ với 5,8%/năm... Thực tế này ngược hẳn lại với các mặt hàng nông sản có kim ngạch xuất khẩu lớn gấp hơn 3 lần là đồ gỗ và thủy sản.
Thứ hai, do các số liệu thống kê rau và quả, cũng như củ và hoa của nước ta không được công bố cụ thể, nhưng có thể suy đoán rằng, trong “rổ rau quả” xuất khẩu tiến bộ rất nhanh chóng đó của chúng ta, có nhiều khả năng phần rau vẫn còn rất ít trong khi thị trường này của thế giới rất lớn.
Cụ thể, số liệu thống kê của ITC cho thấy, trong “rổ rau quả” khổng lồ 224,5 tỉ đô la Mỹ của thế giới, riêng các loại rau chủ yếu đã chiếm hơn 60 tỉ đô la Mỹ, còn nếu tính cả các loại rau, quả và hạt chế biến dùng làm thực phẩm thì sẽ đạt hơn 110 tỉ đô la Mỹ.
Trong khi đó, số liệu thống kê về tình hình xuất khẩu những mặt hàng rau cụ thể của nước ta lại rất èo uột. Chẳng hạn, kim ngạch xuất khẩu cà chua của thế giới hiện đạt trên dưới 9 tỉ đô la Mỹ/năm thì của chúng ta chỉ đạt trên 1 triệu đô la Mỹ, hoặc bắp cải và súp lơ của thế giới đạt gần 3 tỉ đô la Mỹ thì của chúng ta chỉ đạt 3-4 triệu đô la Mỹ.
Những điều nói trên có nghĩa là, có nhiều khả năng chúng ta mới chú trọng khai thác thị trường quả của thế giới, tức là chúng ta chủ yếu mới khai thác được vựa trái cây của vùng đồng bằng sông Cửu Long và một số tỉnh, còn tiềm năng phát triển rau xuất khẩu của các vùng, miền khác thì vẫn còn để ngỏ.
Thứ ba, tuy xuất khẩu rau quả tăng ấn tượng như vậy, nhưng nhập khẩu rau quả cũng đã tăng rất mạnh.
Bình quân trong giai đoạn 2013-2015 nhập khẩu rau quả đã tăng 22,9%/năm và đã đạt 622 triệu đô la Mỹ/năm. Đặc biệt, trong bảy tháng đầu năm nay đã tăng phi mã 36,6% và đạt 421 triệu đô la Mỹ. Rau quả Thái Lan đang đổ bộ nhiều nhất vào thị trường nước ta. Nếu như kim ngạch xuất khẩu rau quả bảy tháng đầu năm ngoái của Thái Lan mới đạt 95 triệu đô la Mỹ, chiếm 31% tổng nhập khẩu của nước ta thì trong bảy tháng đầu năm nay đã tăng 70,7% và đạt 163 triệu đô la Mỹ, chiếm gần 41% tổng nhập khẩu.
Nhân đây, cũng cần nhấn mạnh rằng, không chỉ riêng rau quả, mà hàng hóa “Made in Thailand” nói chung đang ồ ạt đổ bộ vào thị trường nước ta, khiến thâm hụt thương mại với quốc gia ASEAN láng giềng này hiện đã lên tới hơn 2,5 tỉ đô la Mỹ.
Nói tóm lại, cho dù đã đạt được những kết quả hết sức đáng mừng, nhưng làm thế nào để phát triển bền vững thị trường Trung Quốc, tăng cường chiếm lĩnh các thị trường ngoài Trung Quốc và rau quả “Made in Vietnam” giành lại thị trường trong nước là những... vấn đề chủ yếu của rau quả nước ta trong những năm tới.
Nguyễn Đình Bích (thesaigontimes.vn)
Không có nhận xét nào: