Nhiều mối lo từ nguyên liệu thủy sản nhập khẩu

Thủy sản là mặt hàng xuất khẩu chủ lực, đem về hàng tỷ USD mỗi năm nhưng hiện nay điều bất ổn là không ít doanh nghiệp thủy sản vẫn thường xuyên phải nhập khẩu nguyên liệu phục vụ chế biến, xuất khẩu, đặc biệt là mặt hàng tôm. Tình trạng này vừa khiến doanh nghiệp bị động vừa có thể gây ra nhiều hệ lụy khôn lường.

Đẩy mạnh sản xuất tôm nước lợ là một trong những giải pháp cơ bản nhằm giải quyết “bài toán” tự chủ nguồn nguyên liệu thủy sản.

Sụt giảm uy tín

Theo Bộ NN&PTNT, ước giá trị nhập khẩu thủy sản tháng 9 đạt 110 triệu USD, đưa giá trị nhập khẩu 9 tháng đầu năm đạt 829 triệu USD, tăng 3,4% so với cùng kỳ năm 2014. Thị trường nhập khẩu lớn nhất là Ấn Độ (chiếm 31,8%) tiếp đến là Nauy, Đài Loan (Trung Quốc), Nhật Bản và Hàn Quốc với thị phần lần lượt là 7,1%, 6,7%, 6,1% và 5,9%. Thị trường có giá trị tăng mạnh so với cùng kỳ là Hàn Quốc (gần 82%).

Ông Phạm Quang Toản, Vụ trưởng Vụ Kế hoạch Tài chính (Tổng cục Thủy sản - Bộ NN&PTNT) cho biết, thực tế gần đây một số doanh nghiệp thủy sản phải nhập khẩu tôm nguyên liệu từ các nước để chế biến, xuất khẩu. Tuy nhiên đó là hiện tượng xảy ra trong một số thời điểm nhất định khi hết vụ thu hoạch tôm nên tôm nguyên liệu Việt Nam ít và giá cao hơn hoặc thời điểm vụ tôm thu hoạch rộ ở các nước như Ấn Độ, Indonesia… nên giá tôm nguyên liệu nhập khẩu rẻ. Hiện tại, số lượng tôm nguyên liệu nhập khẩu chưa nhiều, mới khoảng trên dưới 10 nghìn tấn/năm, trong khi sản lượng tôm Việt Nam hàng năm đã đạt xấp xỉ 650 - 700 nghìn tấn.

Mặc dù ông Toản có cái nhìn khá lạc quan về việc nhập khẩu nguồn nguyên liệu thủy sản, đặc biệt là mặt hàng tôm nhưng theo nhiều ý kiến, việc phụ thuộc nhập khẩu này không chỉ ảnh hưởng nhất định tới hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp mà về lâu dài có thể ảnh hưởng tới uy tín của sản phẩm thủy sản xuất khẩu của Việt Nam.

Trên thực tế, vào cuối tháng 9 vừa qua, Cục Thú y (Bộ NN&PTNT) đã thông tin, các cơ quan Thú y cửa khẩu Việt Nam phát hiện 23 lô hàng thủy sản giống gồm cá mú giống, tôm giống nhập khẩu vào Việt Nam có mầm bệnh truyền nhiễm buộc phải tiêu hủy. Về kết quả xét nghiệm đối với tôm nguyên liệu đông lạnh nhập khẩu để gia công xuất khẩu, trong tháng 8, cơ quan Thú y cửa khẩu lấy mẫu giám sát 100% các lô hàng nhập khẩu của 13 công ty ở Ấn Độ, phát hiện 6 mẫu dương tính với mầm bệnh đốm trắng (gồm có 4 mẫu tôm thẻ và 2 mẫu tôm sú). Liên quan tới kết quả kiểm tra sản phẩm thủy sản nhập khẩu để tiêu thụ trong nước, cơ quan Thú y cửa khẩu lấy mẫu 100% lô hàng sản phẩm thủy sản đông lạnh nhập khẩu để xét nghiệm các chỉ tiêu cảm quan, vi sinh vật gây ô nhiễm thực phẩm, chất tồn dư. Kết quả phát hiện thấy có 2 lô mực đông lạnh có nguồn gốc từ Đài Loan (Trung Quốc) có chất tồn dư kim loại nặng (Cadimi) vượt quá giới hạn cho phép.

Cục Thú y đã phải tăng cường tần suất và số lượng mẫu kiểm tra, giám sát các mầm bệnh truyền nhiễm và chất tồn dư nhằm đảm bảo an toàn dịch bệnh, đáp ứng yêu cầu vệ sinh thú y và an toàn thực phẩm, tránh ảnh hưởng đến uy tín và giá thành đối với tôm xuất khẩu của Việt Nam.

Tiến tới chủ động nguồn nguyên liệu

Xung quanh vấn đề kiểm soát nguyên liệu thủy sản nhập khẩu, ông Đàm Xuân Thành, Phó cục trưởng Cục Thú y cho biết, Cục Thú y đã đề nghị các nước xuất khẩu tổ chức kiểm soát chặt chẽ về yêu cầu vệ sinh thú y, an toàn thực phẩm và dịch bệnh thủy sản đối với các cơ sở sản xuất, chế biến sản phẩm thủy sản và thủy sản giống có các lô hàng nhiễm mầm bệnh và có chất tồn dư vượt quá giới hạn cho phép để thực hiện các biện pháp khắc phục, xử lý theo quy định. Đồng thời, Cục Thú y cũng vừa cử đoàn cán bộ sang kiểm tra thực tế tại Ấn Độ. Ngoài ra, Cục Thú y đề nghị Bộ trưởng Bộ NN&PTNT Cao Đức Phát, đối với tôm nguyên liệu và sản phẩm thủy sản khác nhập khẩu để gia công xuất khẩu bị nhiễm bệnh, chất tồn dư, tăng tần suất lấy mẫu từ các nhà máy chế biến để kiểm tra các chỉ tiêu mầm bệnh, chất tồn dư… Nếu tiếp tục vi phạm sẽ thông báo tạm ngừng nhập khẩu vào Việt Nam để gia công chế biến xuất khẩu.

Nhiều chuyên gia cho rằng, áp dụng các biện pháp nhằm kiểm soát tốt hơn chất lượng nguyên liệu thủy sản nhập khẩu cũng chỉ giải quyết vấn đề trước mắt. Về lâu dài, muốn đảm bảo cho ngành thủy sản phát triển bền vững cần tiến tới tự chủ hoàn toàn nguồn nguyên liệu. Liên quan tới vấn đề này, theo ông Phạm Quang Toản, trong những năm qua, Bộ NN&PTNT đã định hướng về chế biến xuất khẩu cần chủ động nguồn nguyên liệu, nhất là các đối tượng chủ lực như cá tra, tôm. Để đạt mục tiêu, trong thời gian qua và những năm tới đây, Bộ NN&PTNT xác định đẩy mạnh sản xuất nuôi tôm nước lợ, tăng cường liên kết chuỗi từ người nuôi đến doanh nghiệp, khuyến khích nuôi an toàn sinh học, nuôi có chứng nhận, đảm bảo an toàn thực phẩm và bền vững cả về kinh tế, xã hội, cải thiện môi trường.

Ông Toản cho biết, ngay trong năm 2015, Tổng cục Thủy sản đã thường xuyên chỉ đạo hướng dẫn người nuôi đẩy mạnh nuôi tôm, tuân thủ lịch mùa vụ, trong đó chia rõ theo từng đối tượng tôm nuôi, phương thức nuôi (tôm sú, tôm thẻ chân trắng) theo từng vùng tùy vào điều kiện thời tiết, môi trường... để thả giống phù hợp. Tùy theo diễn biến thời tiết, thị trường trong năm mà Tổng cục Thủy sản thường xuyên có chỉ đạo các địa phương hướng dẫn người nuôi về quản lý, chăm sóc.

“Vấn đề thiếu nguyên liệu vào một số thời điểm trong năm là do đang hết vụ thu hoạch và do một phần từ khó khăn do thời tiết, thị trường. Vì vậy, trong các văn bản chỉ đạo điều hành, Bộ NN&PTNT cũng kịp thời hướng dẫn người nuôi tranh thủ đẩy mạnh nuôi tôm trong các thời điểm thuận lợi về thời tiết, thị trường, ở các vùng có điều kiện, chú ý nuôi an toàn sinh học, nuôi có chứng nhận VietGAP và tương tự, nuôi xen ghép với các đối tượng phù hợp, phòng trừ dịch bệnh hiệu quả. Vấn đề liên kết chuỗi ngang và dọc trong các hộ nuôi và giữa các hộ nuôi với doanh nghiệp chế biến xuất khẩu đã được quan tâm và sẽ tiếp tục được chú trọng phát triển trong các năm tới, đảm bảo mục tiêu các bên tham gia sản xuất kinh doanh tôm đều có lợi”, ông Toản nhấn mạnh.

Hoa Kỳ vẫn là thị trường nhập khẩu hàng đầu của thủy sản Việt Nam

Theo báo cáo của Bộ NN&PTNT: Giá trị xuất khẩu thủy sản tháng 9 năm nay ước đạt 541 triệu USD, đưa giá trị xuất khẩu 9 tháng đầu năm đạt 4,69 tỷ USD, giảm 17,8% so với cùng kỳ năm 2014.

Hoa Kỳ vẫn là thị trường nhập khẩu hàng đầu của thủy sản Việt Nam, chiếm 19,23% tổng giá trị xuất khẩu. Trong 8 tháng đầu năm, xuất khẩu thủy sản sang thị trường này đạt 799,14 triệu USD, giảm 30,05% so với cùng kỳ năm 2014. Xuất khẩu sang thị trường Nhật Bản và Hàn Quốc cũng giảm đáng kể với mức giảm lần lượt là 11,15% và 12,01%. Xuất khẩu tăng trưởng đáng chú ý ở các thị trường như Thái Lan (tăng 18,94%) và Anh (tăng 18,81%).

Thanh Nguyễn (Báo Hải Quan)