Gạo Việt đang bị cạnh tranh toàn diện

Đó là khẳng định của Thứ trưởng Bộ Công Thương Trần Tuấn Anh trong cuộc trao đổi với phóng viên ngày 1/6. Theo Thứ trưởng: gạo Việt Nam xuất khẩu bị cạnh tranh cả về giá, chất lượng lẫn thị trường nhập khẩu.

“Các nước sản xuất gạo lớn trên thế giới như Ấn Độ, Thái Lan và ngay cả Campuchia cũng đang cạnh tranh trực tiếp về giá với gạo Việt Nam. Lợi thế về giá của gạo Việt Nam có nhưng đang bị dồn vào thế phải cạnh tranh ở các thị trường xuất khẩu truyền thống lẫn thị trường trung lập (còn dư địa cạnh tranh). Thị trường Trung Quốc, Philipines, Châu Phi vốn tiêu thụ từ 30 - 50% gạo Việt Nam nhưng gạo Việt cũng đang bị cạnh tranh rất mạnh bởi các đối thủ trên. Lượng gạo xuất khẩu của Việt Nam vào các thị trường này đang giảm”, Thứ trưởng Bộ Công Thương Trần Tuấn Anh cho biết.

Gạo Việt Nam xuất khẩu đang bị cạnh tranh toàn diện từ thị trường, hợp đồng đến thị hiếu người tiêu dùng ở các thị trường cũ và mới (Ảnh minh họa)

Theo báo cáo mới nhất của Bộ Công Thương, hết tháng 5/2015 xuất khẩu gạo đã đạt 1,1 tỷ USD, giảm 10,7% so với cùng kỳ năm trước. Các thị trường xuất khẩu gạo ghi nhận giảm là Philipines giảm 41%, Trung Quốc giảm 45,1%.

Xuất khẩu gạo giảm do các nguyên nhân như: Indonesia, Philippines - những thị trường xuất khẩu gạo lớn của Việt Nam đang tự chủ sản xuất gạo. Gạo tồn kho xuất khẩu của Thái Lan, Ấn Độ, Pakistan đang lớn và cạnh tranh quyết liệt với gạo Việt Nam tại các thị trường có dư địa tốt như Trung Đông, Châu Phi, Myanmar. Gạo Campuchia đang xâm nhập và cạnh tranh trực tiếp với gạo Việt Nam tại Trung Quốc, EU.

Mới đây, Vụ Thị trường châu Phi, Tây Á và Nam Á (Bộ Công Thương) cho biết, gạo Việt Nam đang bị cạnh tranh rất mạnh ở Châu Phi bởi các đối thủ như Thái Lan, Ấn Độ đang đẩy mạnh xuất khẩu các giống gạo dẻo phù hợp với sở thích của người tiêu dùng châu lục này. Năm 2013, Châu Phi là thị trường xuất khẩu gạo thứ 2 của Việt Nam sau Trung Quốc, chiếm 30% tổng kim ngạch, nhưng năm 2014 đã giảm chỉ còn gần 27%, 4 tháng đầu năm 2015 xuất khẩu gạo sang thị trường này cũng chiếm hơn 27% tổng kim ngạch xuất khẩu gạo 4 tháng của Việt Nam.

Hiệp hội lương thực Việt Nam (VFA) cũng đánh giá, dù kim ngạch xuất khẩu 4 tháng đầu năm có tăng nhưng gạo trắng xuất khẩu chủ lực của Việt Nam sang Châu Phi đang giảm mạnh, cả năm 2014 là 60%, dự báo năm nay 2015 sẽ giảm hơn 40%.

Còn tại thị trường Trung Quốc, xuất khẩu của các doanh nghiệp gạo Việt Nam đang có nhiều khó khăn khi nước này đang hạn chế nhập khẩu tiểu ngạch, nhập lậu.

Bên cạnh đó, theo nhiều nguồn tin ngày 6/5, Thái Lan đã ký kết hợp đồng xuất khẩu 2 triệu tấn gạo cho Trung Quốc theo biên bản hợp tác hai Chính phủ, Campuchia cũng đẩy mạnh xuất khẩu gạo theo hợp đồng liên chính phủ giữa hai nước. Pakistan mới đây đã đàm phán với Chính phủ Philippines về các thỏa thuận thương mại gạo.

Những thông tin này cho thấy trong thời gian tới xuất khẩu gạo Việt Nam vào các thị trường này sẽ gặp khó khăn hơn.

Để ổn định thị trường thu mua, xuất khẩu và hạn chế tác động đến người nông dân trồng lúa. Từ ngày 1/6, VFA đã điều chỉnh giá sàn gạo xuất khẩu của Việt Nam, theo đó các loại gạo 25% tấm là 325 - 335 USD/tấn, gạo 5% tấm đạt khoảng 350 - 360 USD, gạo trắng 5% tấm là 350 USD/tấn. Với mức sàn mới, giá gạo Việt Nam vẫn thấp hơn từ 20 - 40 USD/tấn đối với các loại gạo của Ấn Độ, Pakistan và Thái Lan. Mặc dù lợi thế giá rẻ nhưng theo VFA điểm cốt yếu vẫn là chất lượng gạo còn thấp, nếu Việt Nam không giải quyết điểm này, lượng xuất khẩu dự kiến sẽ còn tiếp tục giảm.

Về một số đề xuất tăng thêm quyền xuất khẩu gạo cho các doanh nghiệp để tăng lượng cung và đơn hàng xuất khẩu gạo sang các nước thay vì phụ thuộc chính vào các Tổng công ty Vinafood 1, Vinafood 2, các đơn vị khác, Thứ trưởng Tuấn Anh khẳng định: Bộ cũng có biết quan điểm này và nhận định rằng hơn 150 doanh nghiệp xuất khẩu gạo hiện nay đã và đang làm tốt thị trường.

“Trước đây chúng ta có hơn 300 doanh nghiệp xuất khẩu gạo nhưng giá trị kim ngạch và khối lượng xuất khẩu cũng không lớn hơn so với 150 doanh nghiệp như hiện nay. 150 doanh nghiệp được cấp phép xuất khẩu gạo hiện là doanh nghiệp đủ sức mạnh tài chính cũng như nguồn nguyên liệu và có khách hàng lâu năm. Để quá nhiều doanh nghiệp không có đủ năng lực tham gia, dễ dẫn đến thao túng, làm giá hoặc bát nháo thị trường gạo. Chính phủ ban hành 109/2010/NĐ-CP từ năm 2010, chúng tôi đang dựa theo Nghị định này để cấp phát giấy phép cho các doanh nghiệp xuất khẩu nên không có chuyện độc quyền xuất khẩu gạo”, ông Tuấn Anh cho biết.

Tình hình xuất khẩu gạo năm 2015 được VFA nhận định là khó khăn, xuất khẩu gạo dự kiến cả năm chỉ đạt 6,7 triệu tấn, giảm 0,8 triệu tấn so với năm 2014 (7,5 triệu tấn). Theo Thứ trưởng Bộ Công Thương Trần Tuấn Anh, thị trường gạo thế giới phân khúc rất rõ nên cần tập trung nghiên cứu kỹ để đánh giá lại sản xuất, sản phẩm phù hợp với thị trường, người tiêu dùng tại các thị trường. 

Nguyễn Tuyền/ Dân Trí