Thị trường XK thu hẹp, giá không tăng, cạnh tranh gay gắt với hàng hóa các nước khác, cộng thêm với việc bị “bó” chân bởi một số quy định mới nên hàng nông sản, thủy sản đang rơi vào tình thế rất khó khăn. Đã đến lúc cần có các biện pháp để “cứu” ngành hàng này.
Các rào cản thương mại là trở ngại không nhỏ cho hàng thủy sản khi XK. Ảnh: Trần Việt
Khó trong
Thủy sản là một trong những mặt hàng có mức tăng trưởng khá tốt, thậm chí tăng gần 30% về kim ngạch trong 5 tháng đầu năm 2014. Thế nhưng ông Nguyễn Hữu Dũng, Phó Chủ tịch Hiệp hội Chế biến và XK thủy sản Việt Nam (VASEP) lại cho rằng “sức khỏe” của DN vô cùng yếu bởi những khó khăn từ bên trong. Dẫn chứng cho điều này, vị đại diện của VASEP cho hay, Thông tư 48/2013/TT-BNNPTNT quy định về kiểm tra, chứng nhận an toàn thực phẩm thủy sản XK của Bộ NN&PTNT có một số quy định đang “bó” chân DN. Cụ thể, theo thông lệ quốc tế, khi nhà máy chế biến thủy sản được Liên minh châu Âu (EU) cấp chứng nhận về an toàn thực phẩm thì DN sẽ tự quản lý chất lượng sản phẩm theo quy chuẩn còn cơ quan Nhà nước chỉ thẩm tra xem DN làm có tốt không. Tuy nhiên, Thông tư 48 mới ra được hơn 5 tháng nhưng tần suất kiểm tra đối với DN lại nhiều hơn, gây phiền hà và tốn chi phí cho DN.
Hoặc như Nghị định số 36/2014/NĐ-CP về nuôi, chế biến và XK sản phẩm cá tra của Chính phủ (có hiệu lực từ ngày 20-6) nhưng hiện vẫn còn tồn tại nhiều bất cập. Ông Dũng ví dụ, hiện nay thức ăn cá tra chiếm tới 80% giá thành sản xuất. Trong quá trình xây dựng Nghị định về cá tra (cách đây 2 năm) đã có sự đóng góp ý kiến của các DN thủy sản nhưng trong Nghị định lại không có một chữ nào liên quan đến quản lý thức ăn chăn nuôi. Trong khi đó, thức ăn cho cá tra đang bị thao túng bởi các tập đoàn đa quốc gia. Hơn nữa, việc kiểm soát chất lượng sản phẩm cần phải kiểm soát cả chuỗi chứ không chỉ sản phẩm cuối cùng. Hiện nay, cơ quan quản lý chỉ kiểm soát với tần suất lớn vào các sản phảm cuối cùng của con cá tra nhưng các khâu khác như dư lượng kháng sinh trong thức ăn chăn nuôi, thuốc thú y… lại bị bỏ ngỏ. “Rất mong cơ quan nhà nước khi ban hành văn bản cần đồng hành cùng DN và thương DN hơn nữa”, ông Nguyễn Hữu Dũng kiến nghị.
Cùng chung quan điểm trên, bà Trần Thị Thúy Hoa, Chánh Văn phòng Hiệp hội Cao su Việt Nam cho biết, khó khăn bên trong của ngành này hiện không hề nhỏ. Theo đó, một số chính sách thuế hiện đang gây khó khăn cho DN. Cụ thể, thuế XK mặt hàng cao su hiện vẫn bị áp mức 1% cho một số chủng loại, khiến các hộ trồng cao su giảm diện tích trồng những loại này. Điều này gây khó khăn cho DN trong việc đa dạng hóa sản phẩm. “Cao su cũng là sản phẩm cây trồng nông nghiệp. Hơn nữa, hiện khoảng 50% sản lượng cao su là do các hộ nông dân tiểu điền trồng, do đó ngành cao su cũng nên được hưởng ưu đãi công bằng như các ngành sản xuất nông nghiệp khác”, bà Hoa nói.
Khó ngoài
Không chỉ gặp khó khăn với các chính sách đã, đang thực hiện, các DN trong ngành nông nghiệp còn phải đối diện với những khó khăn từ thị trường bên ngoài. Theo thống kê của Bộ Công Thương, 5 tháng đầu năm 2014, kim ngạch nhóm hàng nông sản, thủy sản đạt 8,92 tỷ USD, tăng 12,7% so với cùng kỳ, chiếm tỷ trọng 15,2% trong tổng kim ngạch XK của cả nước. Tuy nhiên, điểm đáng lo ngại là tình hình XK của nhóm hàng này trong tháng 5 đã giảm 8,2% so với tháng 4, trong đó có một số mặt hàng nông sản như chè, gạo, sắn… giảm mạnh. Đặc biệt, xuất siêu của ngành nông nghiệp trong 5 tháng đầu năm 2014 có xu hướng giảm dần, đạt 3,56 tỷ USD, giảm so với 3,73 tỷ USD của cùng kỳ năm ngoái.
Theo lý giải của một vị lãnh đạo Bộ Công Thương, nguyên nhân của vấn đề trên xuất phát từ việc tiêu thụ ở một số thị trường lớn là đối tác kinh tế của Việt Nam có dấu hiệu chậm lại do ảnh hưởng của khủng hoảng kinh tế chưa được khắc phục triệt để, nhu cầu tiêu dùng không nhiều. Nhưng quan trọng hơn, áp lực về cạnh tranh giữa hàng Việt Nam với các nước ngày càng gay gắt khiến việc mở rộng thêm các thị trường và tăng quy mô XK rất khó khăn trong khi khả năng cạnh tranh của một số mặt hàng trong nước vẫn còn chưa đạt được yêu cầu.
Thêm vào đó, một số quốc gia có xu hướng quay trở lại việc bảo hộ mậu dịch bằng việc dựng lên các rào cản trá hình trong đó có cả hàng rào phi thuế quan, nhất là các mặt hàng có lợi thế của Việt Nam như nông sản, thủy sản. “Ðây là khó khăn lớn đối với các DN XK nông sản, thủy sản, đặc biệt trong bối cảnh việc quản lý chất lượng sản phẩm từ khâu nuôi trồng, sản xuất và chế biến chưa được chặt chẽ, đồng bộ”, người đứng đầu Bộ Công Thương cho hay. Ngoài ra, một nguyên nhân khác khiến cho các sản phẩm nông nghiệp XK giảm là do hầu hết các sản phẩm nông, thủy sản hiện nay đều là sản phẩm thô và có giá trị thấp. Chiến lược XK hàng hóa thời kỳ 2011-2020, định hướng đến năm 2030 nêu rõ định hướng đối với nhóm hàng nông, thủy sản là “dịch chuyển cơ cấu hàng xuất khẩu hướng mạnh vào chế biến sâu, phát triển sản phẩm có chất lượng, giá trị gia tăng cao, có sức cạnh tranh và có thương hiệu mạnh”. Tuy nhiên, do các chính sách hỗ trợ về vốn, khoa học công nghệ, đào tạo… còn chưa đồng bộ và nhất quán nên việc chuyển dịch cơ cấu theo định hướng nêu trên còn chậm.
Bộ trưởng Bộ Công Thương Vũ Huy Hoàng đánh giá, các bộ, ngành đã nhận diện được những khó khăn của ngành hàng nông sản, thủy sản nhưng chúng ta chưa có biện pháp giải quyết dứt điểm. Hiện nay, giá XK của các mặt hàng nông sản khó có thể tăng được. Do vậy, đây là thời điểm mà các bộ, ngành cần có giải pháp tháo gỡ khó khăn để hàng nông sản, thủy sản phát triển bền vững, ổn định.
Bộ trưởng Bộ NN&PTNT Cao Đức Phát: Hàng nông sản muốn phát triển phải XK
Với ngành nông nghiệp, khai thông và chiếm lĩnh thị trường XK là yếu tố tiên quyết duy trì phát triển nông nghiệp, tạo việc làm, thu nhập cho nông dân. Các mặt hàng nông sản muốn phát triển hơn nữa phải XK bởi thị trường trong nước không thể tiêu thụ hết. Trong mọi chính sách, Bộ luôn mong muốn đồng hành hiệu quả cùng DN và vì lợi ích quốc gia. Những chính sách đưa ra nhằm khuyến khích DN hoạt động đúng luật pháp và chỉ cản trở những DN làm tổn hại đến lợi ích chung. Trong trường hợp chính sách ban hành ra có làm khó cho một DN nào đó thì cần xem xét từng trường hợp cụ thể để tháo gỡ.
Ông Phạm Xuân Hòe, Phó Vụ trưởng Vụ Chính sách tiền tệ (Ngân hàng Nhà nước): Đổi mới tư duy bao cấp
Nếu ngành nào cũng xin hỗ trợ, vẫn giữ tư duy bao cấp không theo kinh tế thị trường thì sẽ rất khó. Do vậy, chúng ta phải đổi mới về tư duy trong cách nhận thức về sự hỗ trợ của Nhà nước. Nhà nước chỉ có thể tạo ra cơ sở hạ tầng, tạo ra khung chính sách tốt nhất để hỗ trợ DN. Tổ chức theo chuỗi giá trị trong sản xuất nông nghiệp là điều thiết yếu, cấp bách. Ở thị trường nông thôn đang sử dụng rất nhiều hàng Trung Quốc chất lượng kém. Chính phủ quyết định những khoản vốn lớn đầu tư cho các DN Việt Nam sản xuất hàng thay thế. Đây là cơ hội vàng để DN chiếm lĩnh và thay thế thị trường trong nước bởi chúng ta đang thực hiện cuộc vận động “Người Việt ưu tiên dùng hàng Việt” và sau đó vươn mạnh ra XK.
Ông Đỗ Hà Nam, Chủ tịch Hiệp hội Hồ tiêu Việt Nam: Cần chính sách quy hoạch hợp lý
Hồ tiêu là ngành có tốc độ phát triển nhanh chưa từng có, năm nay là năm thứ 6 giá XK hồ tiêu tăng liên tục. Dự kiến, lượng XK hồ tiêu trong năm 2014 sẽ chiếm tới 60% sản lượng XK toàn cầu. Ngành tiêu trong nước vì vậy đã giữ vai trò điều tiết giá thế giới. Tuy nhiên, trong đà phát triển thuận lợi như vậy lại nổi lên vấn đề mở rộng phát triển sản xuất quá nhanh. Hiện, các hộ trồng hồ tiêu đã mở rộng suốt từ Nghệ An trở vào, báo động tình trạng dư thừa sản lượng. Do đó, vấn đề đặt ra lúc này là cần chính sách quy hoạch phát triển hợp lý cho ngành này.
Ông Đặng Hoàng Giang, Tổng Thư ký Hiệp hội Điều Việt Nam: Chú ý đến thị trường nội địa
Nhiều mặt hàng nông sản của Việt Nam hiện quá phụ thuộc vào thị trường XK trong khi tiêu thụ nội địa lại quá ít. Bài học kinh nghiệm từ Ấn Độ cho thấy, thị trường nội địa trong một số thời điểm nhất định là cứu cánh cho ngành. Các DN cần quan tâm hơn đến nhu cầu và quảng bá sản phẩm tại thị trường nội địa. Bên cạnh đó, Bộ NN&PTNT cần sớm trình đề án tái cơ cấu phát triển điều bền vững, tạo điều kiện cho DN tham gia chế biến sâu sản phẩm để thu được giá trị gia tăng cao hơn. D.Anh (ghi)
Phan Thu/ Báo Hải Quan
Không có nhận xét nào: