VINAGRI News - Cuối tháng 5-2013, nông dân ĐBSCL bắt đầu thu hoạch lúa Hè thu sớm. Thống kê sơ bộ cho thấy, một số địa phương có diện tích xuống giống lúa phẩm cấp gạo thấp như IR 50404 chiếm đến 40%. Dù được cảnh báo trước giá sẽ xuống thấp nhưng nông dân vẫn gia tăng diện tích với hy vọng mong manh được giá.
“Theo đuôi” thị trường !
Giá lúa Hè thu sớm, đặc biệt là lúa phẩm cấp thấp như IR 50404 đang giảm mạnh đầu vụ. Hiện tại, giá lúa tươi giống IR 50404, thương lái đến tận ruộng mua chỉ 4.200 đồng/kg, còn lúa tươi hạt dài 4.500 đồng/kg, giảm 1,72% so tháng trước, so cùng kỳ giảm 5,5%. “Thấy vụ Đông xuân rồi lúa IR 50404 giá bán cũng tương đương với các giống lúa dài khác, tôi đã chọn giống IR 50404 gieo sạ 6 công đất trong vụ Hè thu” - anh Trần Văn Nhựt, nông dân ở xã Long Bình, huyện Long Mỹ, tỉnh Hậu Giang cho biết. Đây có lẽ là lý do chính của nông dân một số địa phương ở Trà Vinh và Hậu Giang đẩy tỷ lệ sản xuất lúa phẩm cấp thấp lên 40%. Trong khi đó, Bộ NN&PTNT khuyến cáo, tỷ lệ sản xuất giống lúa phẩm cấp thấp chỉ nên dao động ở mức 15-20%. Thật ra, tâm lý của nông dân trồng lúa ĐBSCL là luôn chạy theo “đuôi” thị trường. Nói nôm na là sản xuất giống lúa nào dễ làm, có giá là họ đua nhau trồng. Tình trạng này cũng đang diễn ra đối với các hộ trồng nếp ở Đồng Tháp, An Giang. Hiện, nếp đang bán được với giá cao, nông dân nhiều địa phương đang gia tăng diện tích sản xuất nếp. Trước thực trạng này, ngành nông nghiệp tỉnh An Giang đã khuyến cáo nông dân không nên gia tăng diện tích trồng nếp một cách ồ ạt, chỉ sản xuất khi có hợp đồng bao tiêu từ doanh nghiệp.
Đầu ra hạt lúa sẽ ổn định hơn khi nông dân và doanh nghiệp liên kết sản xuất.
Nếu như dễ dàng đưa ra khuyến cáo đối với diện tích trồng nếp, thì ngành nông nghiệp ĐBSCL đang “bối rối” không biết nên khuyến cáo như thế nào đối với nông dân đã và đang dự định trồng lúa IR 50404. Ai cũng biết, cách đây 5 năm, lúa Hè thu rớt giá thê thảm, tồn đọng lên mốc, thương lái và doanh nghiệp đều chê. Có người đề xuất nên chế biến làm thức ăn cho gia súc (!?) Thời điểm đó, lãnh đạo ngành nông nghiệp nhiều tỉnh, thành bị “dần tơi tả” ở các kỳ họp HĐND. Nguyên nhân chủ yếu là nông dân ta thán: thiếu lúa giống chất lượng, lúa thơm. Ngành nông nghiệp nhiều tỉnh phải “ngậm bồ hòn” dù biết rằng, nông dân sản xuất là có cái lý của họ và thực tế không đến nỗi thiếu giống chất lượng cao. Có thời điểm người ta nhận định, tỷ lệ sản xuất lúa ở ĐBSCL với 60% giống chất lượng cao, 20% lúa phẩm cấp thấp, 20% lúa thơm, đặc sản là lý tưởng. Nhưng liên tục trong 3 năm gần đây, việc các thương lái “vệ tinh của doanh nghiệp” mua lúa IR 50404 với giá tương đương hoặc thấp hơn chút ít so với các giống lúa dài, chất lượng cao đã làm nông dân trồng lúa IR 50404 “khẽ cười”, còn người trồng lúa chất lượng cao, lúa thơm thì ngao ngán. Cụ thể là nhiều nông dân trồng lúa ở An Giang, Kiên Giang, Cần Thơ… trong vụ Đông xuân vừa qua khá thấm thía khi trồng lúa thơm bị ứ đọng và doanh nghiệp “đánh rớt” giá. Nên trồng giống lúa nào - câu hỏi mà lãnh đạo ngành nông nghiệp An Giang, Hậu Giang, Kiên Giang, thậm chí Viện Lúa ĐBSCL cũng khó trả lời.
Lúa phẩm cấp thấp tăng, lỗi tại ai ?
Theo tiến sĩ Lê Văn Bảnh, Viện trưởng Viện Lúa ĐBSCL, doanh nghiệp mua lúa chất lượng cao với giá sàn như lúa IR 50404. Họ chạy theo số lượng chứ không chú trọng chất lượng. Vụ Hè thu này trồng giống lúa gì ? Rất nhiều nông dân đến hỏi. Trồng lúa chất lượng cao, lúa thơm, làm đúng quy trình nhưng nông dân bán không ai mua…
Ngành nông nghiệp khi bị “chất vấn” về lúa phẩm cấp thấp, thường lý giải họ chỉ chuyển giao, hướng dẫn, khuyến cáo nông dân trồng lúa chất lượng cao, lúa thơm… còn khâu tiêu thụ là của ngành công thương (cụ thể là doanh nghiệp xuất khẩu gạo). Nhưng chuyện tiêu thụ “tùy hứng” của các doanh nghiệp hiện nay làm cho cái vòng luẩn quẩn lúa phẩm cấp thấp như IR 50404 cứ “đáo tới, đáo lui”, kéo sản xuất nông nghiệp ì ạch! Ông Phạm Văn Quỳnh, Giám đốc Sở NN&PTNT TP.Cần Thơ có vẻ kiên định: “Cần Thơ xác định tập trung sản xuất lúa chất lượng cao. Trong đó, giống lúa chủ lực vẫn là lúa thơm. Riêng lúa phẩm cấp thấp IR 50404 ổn định ở tỷ lệ 15-20%, phục vụ cho ngành làm bánh tráng và lò bún. Người trồng lúa thơm cần phải “hiểu đất, hiểu lúa” và tuân thủ tốt các quy trình sản xuất”. Ai cũng biết, trong bối cảnh xuất khẩu gạo gặp nhiều khó khăn, doanh nghiệp và nông dân cần chia sẻ rủi ro. Nhưng một số doanh nghiệp đã “trốn tránh trách nhiệm” khi đưa ra nhiều lý giải khó hiểu về chuyện lúa thơm rớt giá và ùn ứ. “Chúng tôi nghi ngờ báo cáo của một địa phương có đến 70% diện tích lúa thơm. Phía địa phương vận động nông dân chuyển sang trồng giống lúa thơm mà không điều nghiên với doanh nghiệp” - một lãnh đạo doanh nghiệp xuất khẩu gạo dạng lớn, trực thuộc VFA viện dẫn lý lẽ. Nói cách này thì ngành nông nghiệp tiếp tục “có lỗi” khi tăng diện tích trồng lúa thơm mà không “báo trước”.
Việt Nam từng chiếm ưu thế trong phân khúc xuất khẩu gạo phẩm cấp thấp, thế nhưng hiện nay xuất hiện nhiều đối thủ như Myanmar, Ấn Độ. Trong bối cảnh xuất khẩu gạo khó khăn, doanh nghiệp “đang căng mình” tìm thị trường thì những nông dân trồng lúa IR 50404 đang đứng trước “cánh cửa rất hẹp” về đầu ra ! Câu hỏi đặt ra: nông dân tăng diện tích trồng lúa phẩm cấp thấp lỗi do ai: ngành nông nghiệp, công thương hay cụ thể là các doanh nghiệp xuất khẩu gạo.
Bài, ảnh: C.Phong/ Báo Hậu Giang
Không có nhận xét nào: