Các nẻo đường chuyển… bẩn
Theo thống kê của Bộ Công Thương, nhập khẩu các mặt hàng rau quả 8 tháng năm 2012 đạt giá trị 212 triệu USD, bằng 117% so với cùng kỳ năm 2011, trong đó, phần lớn các mặt hàng rau quả nhập khẩu của Việt Nam có nguồn gốc từ Trung Quốc, chiếm hơn 50% tổng lượng rau quả từ các thị trường.
Đêm nào cũng vậy, bắt đầu từ khoảng 1-2 giờ, xe tải lớn nhỏ từ các tỉnh miền Bắc như Lạng Sơn, Lào Cai... lũ lượt đổ về chợ đầu mối Long Biên (Hà Nội) rồi từ đây, rau quả lại được đưa đi phân phối khắp các tỉnh, thành. Chợ Long Biên, một trong những chợ đầu mối nông sản lớn nhất Hà Nội từ lâu đã trở thành chợ tập kết rau quả Trung Quốc. Thế nên mới có lời khuyên: “Đã ra đến chợ Long Biên thì không nên hỏi rau củ quả trong nước. Ổi Hải Dương, vải Hưng Yên, cam Hà Giang, táo lê trong nước - làm gì có, hầu hết đều là hoa quả Trung Quốc nhập về, sau khi vượt biên giới qua Lạng Sơn, Lào Cai, Hà Giang…”.
Không khó để nhận ra hoa quả Trung Quốc ngập tràn trong các chợ, hàng rong, sạp hoa quả với hình thức bắt mắt hơn hẳn rau củ quả trong nước. Từ nhánh tỏi, nhánh gừng cũng to và bóng bẩy hơn hẳn, màu sắc và hình thức của hoa quả thì khỏi phải bàn, quả nào quả nấy căng mọng, tươi rói. Điều khó hiểu là nông sản trong nước không mất mùa, mất vụ, thậm chí có lúc phải đổ bỏ, bán giá rẻ nhưng rau củ quả Trung Quốc vẫn tràn ngập khắp thị trường Việt Nam, nhất là thời gian gần đây chất lượng của rau củ Trung Quốc bị lên án mạnh mẽ do chứa nhiều chất gây hại cho sức khỏe người tiêu dùng.
Trạm Kiểm dịch thực vật Tân Thanh kiểm tra mẫu rau, quả nhập khẩu từ Trung Quốc
Chất lượng nông sản Trung Quốc đã bị cơ quan chức năng của chính nước này nhiều lần phát hiện chất độc hại, nhiễm thuốc bảo vệ thực vật cấm, gây hại cho sức khỏe con người. Sau thông tin cải thảo vùng Sơn Đông (Trung Quốc) nhiễm formaldehyde, Cục Bảo vệ thực vật đã lấy 74 mẫu cải các loại, trong đó có 22 mẫu rau cải có nguồn gốc từ Trung Quốc để truy tìm chất độc hại. Kết quả kiểm tra cho thấy, 10/74 mẫu phát hiện có dư lượng formaldehyde. Tuy nhiên, theo ông Nguyễn Xuân Hồng, Cục trưởng Cục Bảo vệ thực vật, Bộ NN&PTNT thì đây là formaldehyde nội sinh, an toàn cho người sử dụng.
Nhưng làm sao người tiêu dùng có thể an tâm khi cơ quan chức năng của nước ta không có sự chủ động, chỉ khi sự việc bị phanh phui, phát hiện, báo chí truyền thông vào cuộc lúc đấy mới chạy theo để kiểm tra, để lấy mẫu thử...
Trong khoảng thời gian từ ngày 10/8-10/9/2012, cơ quan chức năng đã phát hiện một mẫu mận tươi nhập từ Trung Quốc qua cửa khẩu Lạng Sơn có chứa dư lượng carbendazim và một mẫu lựu có chứa hoạt chất tubeconazole cùng carbendazim. Ngoài ra 2 mẫu nho tươi cũng nhập khẩu từ Trung Quốc có chứa dư lượng difenoconazole…
Ông Nguyễn Xuân Hồng cho biết, qua kiểm nghiệm đã phát hiện các mẫu hoa quả như mận, lựu, nho tươi đều có dư lượng hóa chất vượt mức cho phép từ 1,5-5 lần. Trong số hoa quả nhập khẩu từ Trung Quốc thì nho tươi là mặt hàng có dư lượng thuốc bảo vệ thực vật nhiều nhất, nhưng người dân rất thích ăn loại hoa quả này mà không biết nó rất độc hại, đe dọa sức khỏe của chính mình.
168 giờ kiểm một mẫu nghi vấn
Theo Thông tư 13 có hiệu lực từ ngày 1-7-2011 của Bộ NN&PTNT, các trạm kiểm dịch thực vật vừa có chức năng kiểm dịch bệnh và sâu hại, đồng thời kiêm thêm chức năng kiểm tra về vệ sinh an toàn thực phẩm (VSATTP). Song, một thực tế là các trạm kiểm dịch thực vật ở cửa khẩu, sân bay hay bến cảng, lực lượng kiểm định từ con người cho đến máy móc đều chưa đủ khả năng và trình độ để sát sao theo từng lô hàng nhập vào Việt Nam.
Cục trưởng Cục Bảo vệ thực vật - Bộ NN&PTNT thừa nhận việc kiểm tra VSATTP tại các cửa khẩu, sân bay hay bến cảng đối với rau quả vẫn dựa vào cảm tính, cảm quan. Nếu phát hiện có dấu hiệu bất thường mới lấy mẫu gửi về hai phòng phân tích đặt ở Hà Nội và TP Hồ Chí Minh để kiểm tra. Vì thời gian để phân tích một mẫu rau, quả phải mất 7 ngày mới có kết quả, trong khi nông sản tươi không để lâu được ở cửa khẩu, phải cho lô hàng lưu thông ngay sau đó. Nếu 7 ngày sau, kết quả kiểm tra phát hiện có dư lượng thuốc bảo vệ thực vật vượt ngưỡng cho phép, hoặc phát hiện chất cấm thì lô hàng tiếp theo sẽ bị kiểm soát chặt chẽ hơn.
Thông tư 13 về kiểm soát VSATTP nông sản nhập khẩu đã đi vào cuộc sống. Tuy nhiên, chính sách phải đi kèm thực tiễn, khi mà máy móc, thiết bị cũng như con người chưa thể đáp ứng được yêu cầu về kiểm soát VSATTP rau quả nhập khẩu thì có lẽ người tiêu dùng vẫn còn phấp phỏng lo lắng về sức khỏe của mình.
Vẫn biết các trạm kiểm dịch thì cửa khẩu nào cũng có và có kiểm dịch thế nào thì hoa quả “không sạch” vẫn cứ tiếp tục xuất hiện tràn lan trong các chợ, sạp hàng. Báo chí truyền hình cứ đưa, còn hoa quả Trung Quốc vẫn cứ được phép nhập vào Việt Nam. Một câu hỏi đặt ra là, tại sao thực phẩm, nông sản của ta khi xuất sang các nước khác khó khăn, phải chạy đủ các loại giấy tờ, thủ tục, ngược lại nhập thực phẩm, nông sản vào nước ta lại dễ dàng và bị buông lỏng đến vậy? Nếu những cơ quan chức năng của ta thật sự mạnh tay trong khâu thủ tục nhập khẩu thì có lẽ bước sau - kiểm dịch, kiểm định VSATTP sẽ bớt đi phần nào nặng nề, chồng chất?
Trách nhiệm thấp - hệ thống mỏng
PGS.TS Trần Đáng, nguyên Cục trưởng Cục An toàn vệ sinh thực phẩm - Bộ Y tế cho rằng, việc dư luận phản ánh các cơ quan quản lý chưa làm hết trách nhiệm trong quản lý chất lượng thực phẩm nhập khẩu là có cơ sở. Chẳng hạn, vụ phát hiện nho chứa hàm lượng thuốc bảo vệ thực vật quá cao, nếu có trách nhiệm hơn, các cơ quan chức năng phải truy đến cùng: Đơn vị nào nhập, đơn vị nào phía Trung Quốc bán, liên hệ với cơ quan quản lý thực phẩm của Trung Quốc... Hệ thống quản lý VSATTP chưa đủ mạnh về khả năng, trình độ, nhân lực, trang thiết bị kỹ thuật; chưa làm hết trách nhiệm đã góp phần làm cho việc kiểm soát VSATTP lâu nay chỉ là cưỡi ngựa xem hoa.
Về quản lý chất lượng hoa quả bán trên thị trường chủ yếu là do Sở NN& PTNT, còn Chi cục Quản lý thị trường không có chức năng lấy mẫu sản phẩm nông nghiệp để kiểm nghiệm. Nếu cần lấy mẫu kiểm nghiệm thì phải mời bên Sở NN&PTNT tiến hành thì mới có giá trị pháp lý. Nhưng ngặt một nỗi là chỉ vào các dịp tết, bên Chi cục mới tiến hành kiểm định về hoa quả. Đối với ngành quản lý thị trường, chủ yếu quản lý về lưu thông hàng hóa, xem có hóa đơn, chứng từ, nhập khẩu có nguồn gốc không. Bộ Công Thương chỉ quản lý chất lượng về 6 mặt hàng, còn lại là Sở NN&PTNT và Sở Y tế.
Ông Nguyễn Hồng Bảo - Chi cục phó Chi cục Quản lý thị trường Hà Nội thì cho biết: “Những sản phẩm đưa ra lưu thông trên thị trường chúng tôi đều kiểm tra chặt chẽ về hàng giả, hàng nhái, hàng lậu, hàng kém chất lượng… Sau đợt kiểm tra vừa qua, chúng tôi cũng đã có kế hoạch phối hợp với các cơ quan liên ngành tổ chức đi tất cả các địa bàn quận, huyện, các chợ đầu mối trong thành phố để phát hiện và xử lý theo quy định”. Thông thường Chi cục phối hợp với Chi cục An toàn vệ sinh thực phẩm của Sở Y tế, Trung tâm Y tế dự phòng, Chi cục Thú y (Sở NN&PTNT) để kiểm tra việc kiểm dịch động vật, thực vật. Nếu hàng chưa có giấy tờ chứng minh thì đó là những dấu hiệu vi phạm. Tất cả các chợ đầu mối trung chuyển rau củ quả đều có các bộ phận theo dõi chất lượng từ bộ phận chuyên ngành để kiểm dịch động, thực vật cho đến ban quản lý chợ.
“Khối lượng công việc của chúng tôi rất nhiều, không chỉ các mặt hàng tươi sống như rau củ quả… mà còn có rất nhiều mặt hàng công nghiệp khác. Kiểm tra chất lượng các mặt hàng tươi sống là rất đặc thù và khó khăn hơn nhiều so với các mặt hàng công nghiệp. Với các mặt hàng này không thể đánh giá cảm quan bằng mắt thường được, nhìn rau củ quả xanh tươi mơn mởn đố ai biết được nó kém chất lượng như thế nào? Đã xử lý theo pháp luật thì phải có chứng cứ rõ ràng, cơ sở khoa học chắc chắn. Mà để có được những cơ sở đó cần phải có thời gian, nếu không làm nhanh sẽ hỏng ngay và nếu không có bằng chứng thì các cơ sở buôn bán họ sẽ buộc mình phải bồi thường” - ông Bảo chia sẻ.
Về phía ngành y tế, lãnh đạo Cục An toàn vệ sinh thực phẩm (Bộ Y tế) từng chia sẻ, hàng nhập tiểu ngạch, hàng nhập lậu, nhất là hoa quả… rất khó lấy mẫu kiểm định vì không có cơ quan nào làm việc đó. Chỉ khi dư luận lên tiếng, hoặc báo chí nước ngoài phản ánh, các cơ quan trong nước mới lấy mẫu kiểm nghiệm.
Còn theo lời của một cán bộ hải quan cửa khẩu Thanh Thủy, Hà Giang, nếu quy trách nhiệm hải quan cho nhập khẩu tràn lan vào nước ta là không đúng. Bởi tất cả nông sản sau khi đã được Chi cục kiểm dịch thì kiểu gì hải quan cũng phải cho qua.
Vẫn biết trách nhiệm thuộc về các cơ quan chức năng nhưng đợi đến khi quy ra trách nhiệm là của ai, đùn đẩy đi về đâu thì có lẽ người dân lãnh cũng đủ. Thế nên tốt nhất mỗi người dân hãy là một người tiêu dùng thông thái. Thông thái ở ngay việc lựa chọn hoa quả trong nước, người Việt Nam ưu tiên dùng hàng Việt Nam, quyết liệt tẩy chay với hoa quả có mẫu mã đẹp mắt của Trung Quốc, đặc biệt cảnh tỉnh với hoa quả trái vụ. Nhưng bởi bây giờ có chuộng Mỹ hay EU thì vẫn có tem Mỹ dán lên hoa quả Trung Quốc như thường nên người dân thông thái là chưa đủ. Để bảo vệ sức khỏe người dân khỏi thực phẩm bẩn, để nền kinh tế nước nhà thoát khoải nạn buôn lậu đòi hỏi cần và đủ phải là có chính quyền thông thái.
Ngọc Trân/ Petrotimes
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét